News

NomaXhosa uxhalabile kukubekwa kukaZwelonke

Abongile Ginya|Published

Mpumelelo Makuliwe no Abongile Ginya

Nanjengoko urhulumente wephondo leMpuma Koloni uqoshelisa amalungiselelo okubeka iKumkani yamaXhosa uMpendulo Zwelonke Sigcawu kwiveki ezayo, umafungwashe kwindlu yobukhosi bamaXhosa eNqadu uNomaXhosa Sigcawu uwuchaze njengo “mhlola” lo msitho.

UNomaXhosa yintombi kaKumkani uZwelidumile Sigcawu ozala uKumkani uXolilizwe Sigcawu ozala uKumkani uZwelonke. Uthe akuba ebekiwe uKumkani uZwelidumile, abafazi bakhe babiwa ngolu hlobo:

UKumkanikazi uNozizwe intombi kaNkosi Isaac Masikizi Vulindlela Matiwane emaMpondomiseni ogama lakowabo linguNompucuko, nongunina kaNomaXhosa wenziwa undlunkulu, oyena mfazi uza kuzala ikumkani.

Olandelayo nguNodarhabe intombi yasemaKwayini, uyise wayo nguMangwatha, lowo ngunina kaXolilizwe Sigcawu owenziwa iqadi le ndlu enkulu.

Olandelayo nguNohombile intombi kaThokwe emaKwayini kwaGcaleka;

Olandelayo nguNowinile intombi kaNontshizelo eMatolweni kwaDlangamandla.

Ngelishwa uNozizwe akazange abenaye umntwana oliduna.

Abafazi bakaKumkani Xolilizwe Sigcawu bazele ngolu hlobo:

NguNkosikazi uNondwe intombi kaNyangilizwe kumaMpondo aseNyandeni. Lona ke ngumfazi omkhulu. Igama likaNondwe lakowabo nguFeziwe. uNondwe uzele unyana ogama linguSiseko 'Nondoda' A! Zwelethu!' nentombi uNomaGcaleka eyendela kwaMatanzima kunyana kaNkosi Ngangomhlaba Matanzima. Ngelishwa uNondoda waba ngumntu okhubazekileyo ogula sisifo esinxulumene nengqondo, waza ke waba ngumntu okhubazekileyo, baza ke ubukumkani banikelwa kwiqadi lendlu enkulu.

Indlu yasekunene ngumama uNogaweni. Le nkosikazi izala unyana u-Ahlangene neentombi uBukelwa, uThobeka noFila.

Iqadi le ndlu enkulu ngumama uNozamile. Le nkosikazi izala uKumkani Mpendulo nowathi wangena ezihlangwini zikayise uKumkani uXolilizwe, kunye nonyana uSimphiwe neentombi uVuyiswa noNontathu.

Iqadi lendlu yasekunene ngumama uNolitha. Kule ndlu akubangakho mntwana.

Ixhiba uNkosikazi uNolusapho intombi yakwaGoqolo. Le nkosikazi izele unyana uPhandulwazi, A! “Ntabothando”.

Ethetha neliphepha-ndaba, I’solezwe lesiXhosa, uNomaXhosa uthe: “Mna into yokuba uMpendulo uza kubekwa njengeKumkani yamaGcaleka ndikuve kumaphepha-ndaba. Akukho mTshawe okanye phakathi lasemaTshaweni likhe leza kum laza kundixelela ukuba kubekwa ikumkani.

“Ngokwesiko nesithethe samaGcaleka, mna njengomafungwashe nentombi enkulu kaZwelidumile bekufanele ukuba amaTshawe andibizile kumabhunga enza eso sigqibo sobeko. Loo nto andiyazi ukuba ngumhlola wantoni.

“Nam ndingumTshawe nozwane ndifanele ukwaziswa ngezinto zasekhaya. Andiyazi tu ukuba yintoni le yenzekayo kumzi wamaGcaleka.”

Xa ebuzwa ukuba uza kusizimasa na esi sihikahika setheko elinqabileyo lokubekwa kwekumkani yamaGcaleka, uphendule wathi wenjenje:

“Anduzukwazi ukuya apho kuba khange ndixelelwe, futhi khange ndimenywe!

“Akukho nto ifuna mna phaya. Yonke le nto ndiyiva nje apha esithubeni. Xa bekukho into endifunayo ngebetshilo. Bonke abantu basekhaya bayadibana, mna ndihleli nje ethunzini. Xa abantu besenza into yabo bekuchwethele kude akukho nto ithi zinyakathise. Andiyi apho mna. Andizukwazi ukuba khona.”

Kwibango lakhe lobukumkanikazi besizwe samaGcaleka ukuba laphelelaphi na, uthe, “Andizokuthi lisaqhuba okanye alisaqhubi. Akukho kwanto ndiza kuyithetha ngalo mbandela.”

Isithethi sikaKumkani uZwelonke uNkosi uXhanti Sigcawu uphendule ngelithi:

“Into endiyaziyo kukuba wonke umntu walapha endlini koMkhulu uyayazi into yokubekwa kukaKumkani. Iyandothusa ke le ndiyivayo, kunjalo nje andizukuphefumla kuba andinalo ulwazi lwayo.”